Etmenin
genel özellikleri :
Rhizoctonia solani Kühn. (Eşeyli
devresi :Thaatephorus cucumeris [FR] Donk) toprak kökenli, geniş
bir konukçu listesine sahip fungal bir hastalık etmendir. Fungal etmenin
sinonimleri Pellicularia filamentosa ve Corticium solani'
dir. Fungus bitki materyali içinde ya da sklerot (dayanıklı üreme organı)
olarak toprakta uzun süre canlı kalabilir. Bitki tohumları bulaşık topraklara
dikildiğinde, fungus çimlenen tohumların kotiledon yapraklarına saldırabilir
ve nemli koşullarda fideler tamamen çürür ve ölürler, sağ kalan bitkiler
ise kök ya da kök boğazı çürümesi hastalığına neden olur. Ayrıca fidelerin
yan yatması ile de hastalık etmeni çökerten olarak adlandırılır, bunun
yanında bir çok farklı bitkide farklı isimler ile de anılmaktadır, bunlar;
gövde ve stolon kanseri, yumru kararması, siyah bacak gibi isimlendirilir.
Hastalık etmeni hastalanmış bitkilerde misel ya da sklerot (dayanıklı
üreme organı) olarak veya bulaşık toprakların taransferi ile yeni alanlara
taşınır. Bir çok Rhizoctonia hastalığı misel veya sklerotları
ile bulaşmayı gerçekleştirmesine rağmen, fasulye, şekerpancarı ve tütün
bitkilerinde hastalık basidiospor olarak adlandırılan eşeyli sporları
ile infeksiyonları gerçekleştirir. Ayrıca bu sporlar sayesinde hızla
uzun mesafelere taşınması mümkün olmaktadır. Özellikle hava neminin
yüksek olduğu bölgelerde bu sporlar hastalık etmeninin yayılmasında
önemli olabilir. Rhizoctonia hastalığının bir çok ırkı ya da
biyotipleri bulunup, bunlar anastomosis grublar olarak adlandırılır
ve bir çok konukçuda hastalık yapmaktadır. Örneğin patatesde hastalık
yapan ırkının AG-3 olduğu bildirilmiştir. Hastalık etmeninin konukçuları;
patates, domates, fasulye, kabakgil bitkileri (hıyar, karpuz, kabak
ve kavun gibi), şekerpancarı, yerfıstığı, yonca, patlıcan, mısır, çilek
dir. Fungus toprak ve tohum kökenli bir patojendir. Fungus toprakta
paraçalanan bitki dokularında misel olarak da canlı kalabilir. Örneğin
patates yumrularında misel ya da sclerot (dayanıklı üreme organ) olarakda
uzun süre canlı kalbilir. Hastalık etmeninin populasyonu konukçu bitkilerin
yokluğunda önemli bir azalma gösterir ve hastalık etmeni toprak tipi,
rotasyonlu ürün ve topraktaki organik maddelerin miktarından da önemli
ölçüde etkilenir. Hastalık gelişmesi için uygun koşullar serin ve nemli
topraklardır. Hastalık gelişimi için ise optimal sıcaklık 18 °C dir.
Belirtileri:
Toprak
hattında bulunan gövde kahverengi bir halka ile çevrilmiş bir lekeye
sahiptir. İnfektelenen gövde kuru ve dilinlenmiş gibi bir görünüm arzeder.
Köklerin
toprak üstü beliertileri ve kök boğazı çürüklüğü hastalık etmeni için
spesifik değildir ve genel olarak bitkilerin solması, zayıflaması ve
yeşil aksamın ve tümbitkinin çökmesi şeklinde hastalık ortaya çıkmaktadır.
Daha ileri dönemlerde tüm bitki ölebilir.
Mücadelesi:
Kültürel Mücadele:
1.
Hastalık ile bulaşık, özellikle çoğalmada kullanılan yumru ve tohumların
hastalıktan ari olmasına dikkat edilmeli.
2. Hastalığın bulunduğu alanlarda toprak dranajına önem verilmeli ve
tarlada su birikmesine müsade edilmemeli.
3. Bitkiler sık dikilmeden kaçınılmalı ve havalanma iyi olacak şekilde
dikimler yapılmalı.
4. Kompost ve organik gübremeler dikkatli yapılmalı, yoksa hastalık
daha şişdetli bir şekilde ortaya çıkabilir.
5. Hastalıklı bitki artıkları inokulum kaynağı olduğundan yetiştirme
ortamlarından uzaklaştırılmalı veya imha edilmeli.
6. Hastalık etmenine alternatif konukçu (yulaf ve arpa gibi) bitkiler
kullanılarak 2-3 yıl ürün rotasyonu yapılabilir.
7. Hastalık etmeni kumlu topraklarda azalma gösterirken, organik ve
ağır topraklarda daha fazla ortaya çıkar, bundan dolayı üretim alanlarının
toprak yapısına dikkat edilmeli.
8. Bitkileri yaralamaktan kaçınılmalı.
9. Bitkilerin ve yumruların dikimi biraz daha sıcak ve nemin az olduğu
havalara kaydırılabilir.
10.
Hastalık etmeni şekerpancarı ve yonca gibi bitkilerin ekimini takiben
yapılan patates yetiştiriciliği hastalıktan daha fazla etkilenebilir.
11. Patates yumrularından bitkilerin toprak yüzeyine hızla çıkmasını
sağlayacak kültürel önlemler artırılmalı.
Kimyasal
Mücadele:
Zirai
Mücadele Teknik Talimatlarına göre Rhizoctonia solani' ye tavsiye
edilen kimyasal ilaçlar aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Kullanılan
Kimyasal İlaçlar (Fungisid) |
Kullanım
Miktarı
(100 Litre)
|
Bakır
Oksiklorid WP 50% |
500
g fidelik |
Benomyl
WP 50 % |
100
g |
Bordo
Bulamacı Sıvı |
500+1000
g fidelik |
Captan
WP 50 % |
250
g Fidelik |
Captan+PCNB
Toz 10+10 % |
40
g/ m2 Toprak |
Chlorothalonil
WP 75% |
200
g |
Formaldehit
EM 400 g/l |
4
lt (m2 ye 150 cc) |
Mancozeb
WP 80% |
200
g |
Maneb
WP 80% |
200
g/100kg tohum |
Maneb
WP 80% |
250
g fidelik |
Methyl
Bromide Gaz 98% |
60
g m2 toprak |
PCNB
Toz 18% |
35
g/m2 toprak |
Propineb
WP 70% |
250
g fidelik |
Thiram
WP 80% |
200
g/100kg tohum |
Tolclofos
Methyl WP 50 % |
100
g |
Hymexazol
SC 360 g/l |
150
cc |